تغییر سنت‌ها در صنعتی که ذات پیچیده ای دارد و بروکراسی پسند است، کار آسانی نیست. افزودن اندیشه‌های نوآورانه به این فضا دردسرهای خودش را دارد، استارتآپها شرکت‌های بیمه‌ای را مقصر می‌دانند، شرکت‌های بیمه‌ای از روند کار بیمه‌مرکزی گلایه دارند و مدیران صنعت بیمه در سطوح بالا براین باورند ایده‌های ارائه شده متناسب فضای این صنعت نیست و ناآشنایی با جزییات صنعت بیمه، تنوع ایده‌پردازی کارآمد را پایین آورده. گره کور این ریسمان اما چطور قرار است باز شود؟ غلامرضا سلیمانی مدیر کل بیمه مرکزی بر این باور است که محصولات توسعه فناوری اطلاعات در صنعت بیمه با گذشت زمان، قابل برداشت می‌شوند و در گفت‌وگویی تفصیلی همه موانع بر سر این راه را برای «اینشورتک» توضیح می‌دهد تا هم روایت‌گر دغدغه‌های اضلاع این مثلث باشد و هم توضیحی درباره «چه باید کرد»های بیمه مرکزی به ما داده باشد.
- شما به عنوان رییس بیمه‌مرکزی، صنعت بیمه را تا چه میزان همراه با نوآوری و تحولات روز این حوزه می‌بینید؟ به نظر شما بیمه به اندازه کافی در زمینه نوآوری چابک و با سرعت عمل کرده است؟ چرا صنعت بیمه در مقایسه با سایر صنایع مالی مثل بازار سرمایه یا بانکداری در حوزه نوآوری کندتر پیش می‌رود؟
بیمه مرکزی معتقد است راه تحول در صنعت بیمه از مسیر همگامی با تکنولوژی و نوآوری می گذرد و لذا تا حد ممکن همگام و همراه با نوآوری قدم بر میدارد و از طرح ها نوین و تحول گرا استقبال می کند. طراحی سوئیچ بیمه و تصویب آیین نامه کارگزاری آنلاین و استقبال، حمایت و کمک به اجرایی شدن برخی از طرحهای نوین پیشنهادی واصله از جمله اقدامات بیمه مرکزی در همراهی نوآوری و تحولات است.
مقوله تحول و نوآوری ذاتا موضوع چابکی نیست ولی قطعا چنانچه طرح نوآورانهای که صنعت را در نیل به اهداف خود و خدمت رسانی مناسب و با کیفیت یاری نماید، مورد توجه شرکت های بیمه قرار خواهد گرفت. بر همین اساس بیمه مرکزی و تعدادی از شرکت های بیمه اقدام به انجام برخی طرح های تحول‌گرایانه کرده‌اند. از آن جمله می توان به تلاش برای ارائه خدمات مبتنی بر وب و حداقل حضور بیمه‌گزار، حذف الزام ارائه بیمه‌نامه کاغذی در بیمه شخص ثالث، ایجاد دستگاه مکانیزه صدور بیمه‌نامه مسافرین ورودی به کشور و .... اشاره کرد.
گرچه مقایسه دو صنعت بانک داری و بیمه و داشتن انتظار مشابه از این دو چندان منطقی نیست. لیکن آغاز طراحی و اجرای پروژه‌های نوآوری در صنعت مالی و بانکداری بسیار قبل تر از صنعت بیمه بوده است و تعداد شرکت های نوآور و فناوری که در صنعت مالی فعالیت می کنند قابل توجه با تعداد آن در صنعت بیمه نیست. فرایندها در صنعت بیمه پیچیده، تخصصی و متفاوت از صنعت بانکداری است. ضمنا لازم است به این نکته مهم نیز توجه شود که معمولا در بیان مقایسه فوق، از عملکرد هر یک از بانک‌ها، بطور مستقل با عنوان صنعت بانکداری یاد می شود و معمولا این سوال از بیمه مرکزی طرح می گردد. بیمه مرکزی را باید با بانک مرکزی مقایسه کرد نه بانک‌ها.
- اساسا تعریف نوآوری در صنعتی که مانند بیمه پیچیده و لایه لایه است باید چه باشد و از چه جنسی باشد تا بتوانید کارکرد نوآفرینانه داشته باشد؟
در صنایعی که هدف آنها خدمت رسانی به مردم است، شاید بهترین تعریف نوآوری، انجام اقداماتی برای ارتقا کیفیت خدمت و تسهیل ارائه آن باشد. باید تلاش کرد، خدمات تاحد ممکن، سازگاری بیشتری با نیاز خدمت گیرنده داشته باشد و از کیفیت رضایت بخشی برخوردار باشد.
- اینکه مدیران در صنعت بیمه عمر کوتاه مدتی دارند، چطور می‌تواند نوآوری را دچار کندی یا چالش کند؟ اصلا به نظر شما این فاکتور چقدر می‌تواند موثر واقع شود؟
این حق سهامدران و هیأت مدیره شرکت های بیمه است که در مدیریت و راهبرد سیاست های خود، دست به انتخاب مدیران کارآمد بزنند. لذا بازه زمانی و مدت مدیریت، رابطه مستقیم با عملکرد خود مدیر دارد. منطقی نیست، شرکتی که دارای مدیری موفق است و شرکت را در مسیر صحیح و منطبق با اهداف ترسیم شده شرکت هدایت می کند تغییر کند ومعمولا چنین اتفاقی نمی افتد، اساسا تغییرات برای بهبود وضعیت شرکت است. شرکت‌های موفق دارای مدیران با ثبات هستند و شرکت‌های دیگر برای کسب موفقیت به دنبال مدیران مناسب برای بر قراری زمینه‌های لازم بمنظور ایجاد نوآوری است. بدیهی است که نوآوری یکی از ابزار مدیران موفق است و شاید مهمترین عامل برای تغییر مدیران، حرکت به سمت نوآوری است.
- واقعیت این است که یکی از اصلی‌ترین موانع برای پذیرش ایده‌های نو در بیمه را مدیرانی می‌دانند که سنتی فکر می‌کنند. برای شکل دادن تفکر نوآورانه در ذهن مدیران سنتی در صنعت بیمه که بسیار با این جهان فاصله دارند، به نظر شما باید از کدام ساحت وارد ماجرا شد و چه کرد؟
در سال‌های اخیر، شرکت‌های زیادی به کاربرد فناوری اطلاعات در صنعت بیمه، اقبال نشان داده‌اند. توجه به استفاده از نیروهای جوان یا حضور مدیران عامل با پیشینه فناوری اطلاعات حاکی از این توجه ویژه است. حرکت اما در این مسیر کند است و نیاز به افزایش سرعت همراستایی حس می‌شود. برای شکل دادن تفکر نوآورانه لازم است ضمن فرهنگ‌سازی، شرایطی فراهم آورد که به واسطه آن شرکت‌های نوآور و صاحب ایده فرصت آشنایی بیشتر با صنعت بیمه را پیدا کنند تا بتوانند به مدیران سنتی راهکارهای کارآمدتری ارائه بدهند. مهمترین مانع کنونی از نظر من، ناآشنایی با چگونگی سودمند بودن راهکارهای فناورانه و نوآور در کمک به صنعت بیمه (برای حل مشکلات درونی این صنعت) است و این امر جز با کم کردن فاصله بین نوآوران و مدیران حاصل نخواهد شد.
- آقای سلیمانی! بیمه مرکزی در این میان برای تحقق نوآوری، خلاقیت و تغییر مسیر شرکت‌ها، مدیران و حتی تغییر نگاه صاحبان ایده، چه کرده است؟ آیا صرفا انتشار برخی پژوهش‌ها آن هم با تاخیرهای زمانی بسیار قابل توجه و گذشته از موعد،کافی است و با این اقدامات از این نهاد سلب مسئولیت می‌شود؟
شاید بهتر باشد پیش از پاسخ به این پرسش این گزاره را واکاوی کنیم که «آیا تحقق نوآوری و خلاقیت در شرکت‌های بیمه‌ای وظیفه سازمانی مثل بیمه مرکزی هست یا خیر؟» شما حتما بهتر از من می‌دانید که تغییر جهت حرکت شرکت‌های بیمه‌ای و قرار گرفتن روی ریل خلاقیت و نوآوری، از طریق دستور و اجبار مسیر نخواهد بود؛ نوآوی دستوری نیست. نقش بیمه مرکزی می‌تواند در دو حوزه قابل توجه و انتظار باشد:
نخست ایحاد زیرساخت‌های لازم و دوم هدایت و حمایت. تاکنون بیمه‌مرکزی با ایجاد بانک‌های اطلاعاتی مختلف، ایجاد شبکه ارتباطی، دریافت دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی پایه کشور و ارائه آن به شرکت‌های بیمه، زیرساخت خوب و مستعدی برای بروز و رشد نوآوری فراهم کرده است. درباره نقش دوم هم که همان هدایت و حمایت است، باید کفت که این سازمان حمایت از استارتآپها و حضور آنها در صنعت بیمه و همچنین هدایت شرکت‌های بیمه به سمت بهره‌برداری و استفاده از تکنولوژی‌های تحول آفرین، تلاش در به وجود آوردن نوآوری در این محیط دارد. واقعیت غیرقابل انکاری هم در این میان وجود دارد؛ ماهیت تحول‌هایی که جنس نوآورانه دارند، دیربازده است. لازم است فرصت لازم برای استقرار به آنها داده شود.
- به عقیده شما، مهمترین فرصت‌های نوآوری در زمینه اینشورتک در محیط بیمه ایران کدام‌اند که می‌توانند به خلق ارزش منجر شوند؟ اصلا به عقیده شما کدام بخش‌ها در صنعت بیمه نیاز به ارتقا فوری دارند و از همین تحولات کنونی هم حتی جا مانده‌اند؟
نوآوری محدودیت نمی‌شناسد و در کلیه حلقه‌های زنجیره ارزش، قابلیت بروز دارند. در حوزه تعیین و ارزیابی ریسک، محاسبه ریسک، کنترل ریسک، تعریف محصول، صدور و عرضه خدمات، ارزیابی خسارت، پرداخت خسارت و... می‌توان نوآوری را با استفاده از ابزاهای تحول آفرین مثل هوش تجاری، داده کاوی، IOT، زنجیره بلوکی و ... محقق کرد. شاید از بین همه حلقه‌های زنجیره ارزش، بخش محصولات بیمه‌ای ارزشمند برای بیمه‌گزاران(محصولات جدید) یا مبارزه با تقلب و تخلف، بتوانند در اولویت قرار گیرند.
- شما بیش از هر فرد دیگری به میزان درگیری صنعت بیمه با نوآوری تسلط دارید و شاید بهتر از هر کسی بتوانید به ما بگویید که امروز چند درصد این صنعت با قواعد جدید به روزرسانی شده؟ چند استارت‌آپ در آن به کار مشغول‌اند و جای خالی چه کسب و کارهایی بیشتر در آن حس می‌شود؟
با وجود همه اقدام‌های انجام شده برای ایجاد زیرساخت‌های لازم که خیلی هم به نوبه خود سودمند و لازم بوده است، هنوز در حلقه‌هایی از زنجیره ارزش که با کاربران و بیمه‌گزاران مرتبط است اقدام خاصی قابل مشاهده نیست. به عبارتی، در بخش محسوس آن حداکثر ۵ درصد تغییرات قابل رصد و ملاحظه‌اند که آن هم به اقدامات پراکنده تعدادی از شرکت‌ها در تعریف محصولات مبتنی بر فناوری یا تولید سامانه‌های کشف تقلب و تخلف و داده‌کاوی و هوش تجاری برمی‌گردد. هنوز فاصله زیادی با تجربه بیمه‌گزاران در بهره‌گیری شیرین در صنعت بیمه داریم.
در مورد بخش دیگر سوال‌تان هم باید بگویم فعلا حدود پنج شرکت استارت‌آپ در حوزه کارگزاری آنلاین داری مجوز و حدود سه یا چهار شرکت دیگری در حال دریافت مجوزند که البته فعالیت خود را از قبل آغاز کرده بودند و تعداد بسیار زیادی متقاضی نیز در مراحل نخست دریافت مجوز قرار دارند. در این میان البته باید گفت که شرکت‌های بسیار محدودی در حوزه core-insurance فعالیت می‌کنند و همچنین جای شرکت‌های ارائه کننده نرم‌افزار برای این حوزه خالی است. cyber-insurance و شرکت‌های بیمه کاملا مجازی هم از دیگر خلاهای صنعت بیمه برای بهره‌مندی از نوآوری‌ها و ایده‌های جدید به شمار می‌روند.
- اگر بخواهیم کمی جزیی‌تر و با نگاه لحظه‌ای‌تر وارد ماجرا شویم، کرونا برای صنعت بیمه هم فرصت‌ها و تهدید‌هایی به جا گذاشت. به نظر شما در ایران این ماجرا چطور پیش‌رفت؟ ویروس چینی را برای صنعت بیمه کشور یک فرصت قلمداد می‌کنید یا تهدید؟ کسب‌وکارهای بیمه‌ای تعطیل شدند یا توانستند از این فرصت به نفع توسعه خود استفاده کنند؟ شما آماری از تاثیرات مالی کرونا بر صنعت بیمه ایران دارید؟
از پاندمی کرونا و آثار سو اجتماعی و تهدیدهای جانی آن برای جامعه، ابراز تاسف می‌کنم و آرزو می‌کنم این بیماری سخت و کشنده هرچه سریع‌تر ریشه‌کن شود. شیوه شیوع و انتشار این بیماری و آسیب‌های آن به جامعه، قابل توجه بود و اتفاقا من فکر می‌کنم فناوری اطلاعات کمک بسیار موثر و خوبی به قطع گاه‌به‌گاه زنجیره این بیماری کرده است. کرونا فرصتی ایجاد کرد که همگان توجه ویژه‌تری به پروژه‌های فناورانه داشته باشند و سرمایه‌گذاری خوبی برای تسریع و استفرار سیستم‌های کمک‌کننده به خدمات غیر حضوری انجام شود. پروژه‌های فاوا در این شرایط تحمیلی، با سرعت بیشتری پیگیری شدند. به عنوان مثال حذف الزام به ارائه کاغذ بیمه شخص ثالث، نمونه‌ای از این پروژه‌ها و نیز ارائه انواع نرم‌افزارها و خدمات موبایل و ... از دستاوردهای این روزگار است. تا جایی که من می‌دانم کرونا منجر به تعطیل شدن کسب‌وکاری در حوزه بیمه نشده است و برعکس محصولات جدیدی در حوزه پوشش هزینه درمان آن نیز ارائه شده است.
- کارشناسان در صنعت بیمه مدام بر این تاکید دارند که پیچیدگی‌های این صنعت – که بسیاری از آن ریشه در تعدد قوانین و مقررات دارند – آن را کند کرده و از مسیر فناوری دور می‌کنند. بیمه مرکزی این موانع بروکراتیک را به رسمیت می‌شناسد و قبول دارد؟ برای رفع موانع قانونی توسعه نوآورانه در این صنعت چه کردید و چه خواهید کرد؟
نظر دقیق کارشناسان اما این است که ماهیت صنعت بیمه، تخصصی است و از این روست که دچار پیچیدگی‌های متفاوت می‌شود. در چنین شرایطی، افرادی که برای نوآوری یا مکانیزه کردن این صنعت ورود می‌کنند، پس از مدتی متوجه پیچیدگی‌ها و تنیدگی فرآیندهای آن شده و تخمین‌ها و طرح تجاری آنها برهم می‌خورد یا اصلا از همان ابتدا از ورود به این صنعت سرباز می‌زنند. کم بودن شرکت‌های اینشورتک در صنعت بیمه حکایت از همین واقعیت دارد. پیچیدگی که در سوال مورد نظر شماست، بخش پیچیدگی ذاتی و منطقی این صنعت است. طبیعتا بیمه مرکزی آمادگی دارد در راستای استقرار حاکمیت فناوری اطلاعات به عنوان زیرساخت اصلی تحول و نوآوری فناورانه در صنعت بیمه، پیچیدگی‌های غیرمنطقی را هموار تسهیل کند. سازگارسازی حضور استارت‌آپ‌های حوزه شبکه فروش با کارگزارن و تدوین و تصویب آیین‌نامه کارگزاری آنلاین و همچنین تولید سوئیچ بیمه نمونه‌‌هایی از عزم بیمه مرکزی است.
- در نهایت یعنی خود شما حضور استارتاپ‌ها را در صنعت بیمه چقدر موفقیت‌آمیز می‌دانید؟ با توجه به عملکردی که تا به حال داشتند می‌توان چشم‌اندازی برای فعالیت آنها در صنعت بیمه داشت؟وچرا درکشورهای دیگر استارتآپها می‌توانند در حوزه های عمیق‌تری وارد شوند و در ایران در فروش بیمه شخص ثالث به شکل آنلاین خلاصه می‌شوند؟
حضور استارتاپ ها در صنعت بیمه قطعا یکی از میانبرها برای تحول در صنعت است و بسیار موفقیت آمیز خواهد بود. انتظار بیمه مرکزی از استارتاپ ها حضور در کلیه زنجیر های زنجیره ارزش صنعت بیمه است. همانگونه که شما نیز گفتید در کشور ایران، استارتاپ‌ها عمدتا بر رشته شخص ثالث تمرکز دارند. به نظر می رسد دو دلیل عمده داشته باشد. نخست آنکه به دلیل غالب بودن رشته شخص ثالث در بین رشته‌های مختلف دیگر، توجه استارتاپ ها را به این رشته معطوف کرده است و موفق بودن برخی از استارتاپ های قدیمی تر، استارتاپ های بعدی را از نوآوری بازداشته و به رقابت با آنها سوق داده است. دلیل دوم شاید به بخاطر اطلاعات کم استارتاپ‌ها از صنعت پیچیده بیمه باشد و زنجیره ارزش صنعت بیمه را به خوبی نشناخته باشند. با این وجود فعالیت‌های اخیر استارتاپ‌ها نشان‌دهنده آینده روشن برای حضور آنها در صنعت بیمه و ایجاد بازی برد-برد برای شرکت‌های بیمه، استارتاپ ها و نهایتا بیمه‌گزاران است.
- و به عنوان سوال آخر، چشم‌انداز صنعت بیمه را در این حوزه‌ها برای سال ۱۴۰۰ چطور ارزیابی می‌کنید؟
در زمینه نوآوری سال 99 برای صنعت بیمه سال خوبی بود. زیرساخت های خوبی ایجاد شده است سوئیچ بیمه، توسعه سامانه سنهاب، تشکیل شرکت سامانه نگار حامی بیمه، کسب رتبه نخست توسط بیمه مرکزی در کیفیت وبگاه ها و خدمات الکترونیک برای سومین مرتبه و .... انشالله با تلاش شرکت های بیمه و همکاران بنده در صنعت، سال ۱۴۰۰ نیز سال بسیار خوب و توام با موفقیت و به بار نشست تعدادی از پروژه های تعریف شده در حوزه نوآوری و فناوری خواهد بود.