کرونا با عمر ۲۰ ماهه شیوعش در ایران ۵ پیک مرگبار را رقم زد و پنجمین موج طولانی آن طی چهار ماه اخیر علاوه بر افزایش دو برابری مرگ و میرها، در تابستان امسال رکورد ابتلای مثبت در مرز ۴۰ هزار تست مثبت قطعی در روز را هم در کشورمان شکست. تست تشخیص کرونا ــ تست پی‌سی‌آر ــ در کشورمان ماه‌هاست که در پیچ و خم مصوبه‌های ابلاغی برای قرارگرفتن تحت پوشش بیمه معطل مانده است و هزینه‌های گزافی را به جیب بیماران تحمیل کرده است.
سال گذشته بود که بیمه مرکزی اعلام کرد هزینه بیماری کرونا از تست و درمان تحت پوشش بیمه تکمیلی قرار دارد اما پس از مدتی مشخص شد که بیمه‌های تکمیلی هزینه‌های تست را پرداخت نمی‌کنند. همین ماه شهریور ۱۴۰۰ بود که وزارت بهداشت اعلام کرد هزینه تست پی‌سی‌آر رایگان است که البته شروطی دارد و مشمول تمام مردم هم نخواهد شد. مراکز دولتی ۱۶ ساعته هم که پایگاه‌های دولتی برای انجام تست‌های رایگان معرفی می‌شدند تنها افراد سالمند بالای ۶۰ سال، زنان باردار و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای را پذیرش می‌کردند و در بیمارستان‌ها نیز انجام تست رایگان را مشروط به دارا بودن علائم حاد، نسخه پزشک عفونی و مثبت شدن قطعی ابتلا می‌دانستند. علاوه بر آن، با توجه به ابتلای چندباره افراد به کرونا، تعداد دفعات تست‌های رایگان تحت پوشش هم مشخص نشده است تا مجموع این عوامل موجب شود که تست‌های کرونا همچنان روی مدار گرانی باشند. آن هم در شرایطی که واکسیناسیون گسترده منجر به کاهش موارد مرگ و بستری شده اما به تأکید کارشناسان، واکسن نمی‌تواند به صورت صد درصدی از ابتلا جلوگیری کند و همچنان ضرورت اجرای طرح‌های غربالگری و شناسایی بیمار با انجام تست‌های کم هزینه و رایگان برای قرنطینه به موقع افراد مبتلا و جلوگیری از تردد آن‌ها در جامعه وجود دارد.
در حال حاضر، مبتلایان قطعی و غیرقطعی کرونا برای انجام دو تست قبل و بعد از دوره درمان هزینه‌هایی بیش از ۶۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند. البته قیمت تست پی‌سی‌آر بسته به زمان و نیاز مراجعه‌کنندگان متفاوت است. ضرورت دریافت نتیجه تنها یک تست در کمتر از ۱۶ ساعت ۴۰۰ تا ۴۵۰ و در حالت عادی یعنی بعد از ۲۴ ساعت ۳۴۰ تا ۴۰۰ هزار تومان هزینه دارد. در برخی آزمایشگاه‌ها هم ارائه نتیجه تست برای برخی خطوط پروازی شامل اضافه مبلغی حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان است. این مبلغ در آزما‌یشگاه‌های خصوصی مورد تأیید برخی مراکز به ۶۰۰ هزار تومان هم می‌رسد. با این اوصاف، چنانچه فردی به کرونا مبتلا شود باید دو مرتبه تست پی‌سی‌آر انجام دهد (یکبار برای تشخیص ابتلا و یکبار هم برای تشخیص بهبودی) تا بتواند مثل گذشته در جامعه و محل کار فعالیت داشته باشد. این فرد در صورت مبتلا نبودن به نوع حاد بیماری و نبود نیاز به بستری در مراکز درمانی، در ارزان‌ترین شرایط باید مبلغی حدود ۶۰۰ هزار تومان پرداخت کند درحالی‌که سهمی هم از بیمه نخواهد داشت.
نه دورکاری، نه پوشش بیمه تست پی‌سی‌آر
جواد مختاری کارگر یکی از کارگاه‌های صنعتی است و در تمام این ماه‌ها دورکاری شامل شرایط کاری او و دیگر همکارانش نبوده است: «من هر شش روز هفته در محل کار حاضر بودم و با وجودی که شامل قانون ۵۰ درصد استفاده از نیروهای کاری در محل کارگاه می‌شدیم اما مدیران به‌هیچ‌وجه چنین قانونی را برای ما در نظر نگرفتند. در این مدت هم حتی اگر کسی کرونا گرفت و مبتلا شد تنها ۴ روز از آن زمان را مرخصی با حقوق در نظر گرفتند و مابقی روزهای قرنطینه اجباری بدون حقوق بود.» به‌گفته این کارگر صنعتی، بیمه تأمین اجتماعی هم تنها هزینه‌های درمان و تست‌های کرونا را در صورت بستری در بیمارستان پرداخت می‌کند: «هر بار ابتلا به کرونا به‌جز هزینه‌های درمان برای ما بیشتر از ۶۰۰ هزار تومان برای دو تست پی‌سی‌آر (اعلام مثبت و منفی) هزینه دارد و بیمه هم هیچ مبلغی از آن را پرداخت نمی‌کند. در تمام این مدت، برخی همکاران‌مان کرونا داشتند اما به‌خاطر گرانی تست‌ها آزمایش انجام نمی‌دادند. وضعیت‌شان هم خیلی نبود و مرخصی هم نمی‌گرفتند.»
مجتبی هم کارگر تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی است اما ادعا می‌کند که در دو مرتبه‌ای که به کرونا مبتلا شده هیچ هزینه‌ای از سوی بیمه برای تست‌های کرونا دریافت نکرده است: «اولین باری که به کرونا مبتلا شدم اضطراب زیادی داشتم به بیمارستان مراجعه کردم، اما مسئول پذیرش به من گفت تنها درصورتی‌که بستری شوم یا آمبولانس من را به بیمارستان انتقال دهد، تست کرونا تحت پوشش بیمه است و باید ۲۵۰ هزار تومان برای هزینه آزاد تست داوطلبانه کرونا پرداخت کنم. اما دومین بار هم وضعیت جسمی‌ام مشابه قبل بود و دیگر برای تست مراجعه نکردم. در منزل ماندم و بعد از ۱۴ روز به محل کارم برگشتم.»
در این باره، یکی از فعالان حوزه بیمه که نخواست نامش در گزارش بیاید توضیح می‌دهد: «تست کرونا به‌هیچ‌وجه رایگان نیست و اینکه مسئولان از انجام این تست‌ها بدون هزینه خبر می‌دهند چند شرط خاص دارد که یکی از مهم‌ترین‌های آن داشتن علائم بسیار حاد است. یعنی اگر فرد در مراجعه به مراکز دولتی انجام تست علائم خاصی برای اثبات بیماری نداشته باشد، تست کرونا برای آن‌ها رایگان نخواهد بود و باید هزینه ۲۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار تومان پرداخت کنند.»
تست رایگان فقط برای سه گروه
افشین کارمند یکی از سازمان‌های شهرداری است و می‌گوید: «با دفترچه بیمه شهرداری هزینه تست پی‌سی‌آر نزدیک به ۵۰ هزار تومان است.» هر چند که به‌گفته او، در تمام این ماه‌ها به‌دلیل دورکاری ۶۰ تا ۷۰ درصدی کارمندان ادارات و سازمان‌ها، اگر کسی به کرونا هم مبتلا می‌شد مشکلی در این باره نداشت و حتی با ندادن تست هم می‌توانست در خانه بماند و دوره قرنطینه را سپری کند.
آزاده هم از مطابقت‌نداشتن ادعای مسئولان مبنی بر رایگان بودن تست‌های کرونا با شرایطی که در مراکز دولتی و خصوصی وجود دارد می‌گوید: «همین چند ماه پیش گفتند هزینه‌های تست پی‌سی‌آر و تشخیص سریع کرونا رایگان است اما به هر آزمایشگاهی که مراجعه میکنیم کمتر از ۳۰۰ هزار تومان برای تست کرونا نمی‌گیرند. مراکزی هم هستند که سامانه ۴۰۳۰ تحت عنوان مراکز ۱۶ ساعته معرفی می‌کنند اما آنجا هم خبری از تست رایگان نیست. این مراکز فقط سالمندان بالای ۶۰ سال و نسخه پزشک معتمد خودشان را پذیرش می‌کنند.» او به ارائه خدمات تست کم هزینه ۷۰ هزار تومانی در این مراکز هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «پدر و مادر من به‌دلیل کرونا در بیمارستان بستری شدند و من هم برای برگشت به محل کارم باید تست منفی ارائه می‌کردم. اما در همان بیمارستان و یکی از این مراکز به من گفتند که علائمی ندارم و نیازی به انجام تست نیست. اصرار کردم تست بدهم که با پرداخت ۲۴۸ هزار تومان انجام دادند.» این مسئله را هم یکی از کارشناسان سامانه ۴۰۳۰ توضیح می‌دهد و می‌گوید: «تست رایگان بدون هزینه است و هیچ مبلغی برای آن دریافت نمی‌شود اما مشمول همه نیست. فقط زنان باردار، سالمندان بالای ۶۰ سال و افراد با بیماری زمینه‌ای می‌توانند در مراکز ۱۶ ساعته تست کرونا بدهند.» به‌گفته این کارشناس، همین مسئله هم‌اکنون با تغییراتی مواجه شده و درصورتی‌که فرد دو دوز واکسن را دریافت کرده باشد انجام تست‌های رایگان برای آن‌ها کمی سخت‌تر صورت می‌گیرد یا انجام نمی‌شود.
یک تست و چندین شرط کاهش هزینه
البته تب‌وتاب انجام تست‌های کرونا، سال گذشته بیش از روزهای فعلی بود و با وجود نبودن کیت‌های تشخیصی تولید داخل، پاسکاری افراد مبتلا به کرونا میان بخش‌های دولتی و خصوصی به دردسری عجیب برای مردم بدل شده بود. هزینه‌هایی انجام تست‌ها از ۷۰۰ هزار تومان بالاتر بود و مردم در شرایط عجیبی قرار داشتند. همان زمان سعید نمکی، وزیر بهداشت دولت دوازدهم، تست کرونا را برای مردم رایگان اعلام کرد اما گفت: «تنها در مواردی که تشخیص بدهیم لازم است یک نفر تست کرونا بدهد، هزینه رایگان خواهد بود و کسانی که خودشان علاقه دارند تست بدهند طبق تعرفه باید هزینه را بپردازند.»
هر چند با افزایش تولید کیت داخلی تب گرانی تست‌های پی‌سی‌آر و تشخیص کرونا کمی فروکش کرد اما باز هم هزینه‌های ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومانی هم در توان مالی بسیاری از مردم نبود. زمستان ۱۳۹۹ هم اعلام شد که تست کرونا در لیست پرداختی‌های بیمه‌های تکمیلی نیست اما در نهایت ضرورت انجام طرح‌های بیماری‌یابی و غربالگری به‌دلیل شیوع گسترده بیماری در پیک پنجم موجب شد که وزارت بهداشت شهریور ۱۴۰۰ از رایگان شدن و تحت پوشش بیمه قرار گرفتن هزینه‌های ۱۲۵ هزار تا ۲۵۰ هزار تومانی تست‌های کرونا بهطور کامل خبر دهد.
در بخش‌های خصوصی هم به صورت پایه ۷۰ درصد هزینه‌ها از سوی بیمه‌گذار پرداخت می‌شد. در این باره روابط عمومی سازمان بیمه سلامت اعلام کرد: «به‌‌منظور کاهش پرداخت از جیب مردم و شناسایی به‌‌موقع افراد مشکوک مبتلا به کووید ـ ۱۹، خودپرداخت (فرانشیز) به‌‌منظور دریافت تست گلوبال تشخیص آزمایشگاهی کووید ـ ۱۹ با کد ۸۰۵۱۱۹ کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت، در بخش سرپایی با رعایت شرایط ذیل تا سقف تعرفه بخش دولتی رایگان و بهطور کامل توسط سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت خواهد شد.» اما رایگان شدن تست‌های کرونا تاکنون اجرا نشده است و با پیش شرط موارد ضروری و علائم حاد همچنین تشخیص پزشک عفونی، مردم همچنان مجبور به پرداخت هزینه‌های چندصدهزار تومانی برای تست‌های پی‌سی‌آر هستند. این مسئله را مسئولان و اظهارنظر شهروندان نیز تأیید می‌کند.
عباس مقتدایی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، اواخر شهریور ۱۴۰۰ از بهرام عین‌اللهی، وزیر کنونی بهداشت، درخواست کرد که هرچه سریع‌تر شیوه‌نامه مربوط به رایگان شدن تست پی‌سی‌آر ابلاغ شود چرا که سردرگمی فراوان مردم و مجموعه‌های درمانی و بیمه‌ای موجب شده که افراد مبتلا و مشکوک به کرونا همچنان مجبور به پرداخت هزینه‌های گران برای تست‌های پی‌سی‌آر باشند. البته شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم تأمین اجتماعی، رایگان نبودن تست پی‌سی‌آر در همه مراکز کشور تأیید می‌کند و می‌گوید: «طبق ابلاغ مصوبه اخیر شورایعالی بیمه باید تست پی‌سی‌آر با دو شرط تحت پوشش بیمه‌ها قرار بگیرد. این دو شرط هم شامل مراکزی است که از طریق وزارت بهداشت معرفی خواهد شد و نیز بر اساس ضوابطی که دبیرخانه شورای عالی بیمه ابلاغ می‌کند، انجام تست پی‌سی‌آر در آن‌ها رایگان خواهد بود.» به‌گفته غفاری این دستورالعمل به وجود آمده، اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده است: «البته ضوابط مبنی بر اینکه هر فرد چند بار می‌تواند تست پی‌سی‌آر انجام دهد هنوز به تأمین اجتماعی اعلام نشده و در صورت ابلاغ دبیرخانه از تاریخی که مقرر شده، این تست در پوشش بیمه‌ها قرار خواهد گرفت.»
این اتفاق سال گذشته هم رخ داد و با وجود اعلام غلامرضا سلیمانی، رئیس‌کل بیمه مرکزی، مبنی بر این که از ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور هزینه بیماری و تست‌های کرونا تحت پوشش بیمه تکمیلی قرار گرفته است، اما با وجود گذشت حدود یک سال همچنان هزینه تست‌های پی‌سی‌آر آزاد و با قیمتی حدود ۳۵۰ هزار تومان محاسبه می‌شود.
البته تعداد محدودی از بیمه‌های تکمیلی با اعمال شرایط خاص بخشی از این هزینه را منوط کرده‌اند به اینکه حتماً تست تشخیص از سوی متخصص ریه و بیماری‌های عفونی تجویز شود و جواب آن هم مثبت باشد و تازه در این صورت، هزینه را فقط برای یکبار پرداخت می‌کنند. همچنین حنان حاج‌محمودی، مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت، هم درباره هزینه انجام تست پی‌سی‌آر در بیمارستان‌های دولتی گفته بود: «تعرفه انجام تست در بیمارستان دولتی ۲۵۰ هزار تومان است که سهم پرداختی سازمان در بخش سرپایی ۷۰ درصد (۱۷۴ هزار تومان) و در بخش بستری ۹۰ درصد (۲۲۶ هزار تومان) است.» در این حوزه هم شروطی مبنی بر تحت پوشش قرارگرفتن این تست‌ها از سوی حاج‌محمودی عنوان شده بود مبنی بر اینکه «بر اساس دستورالعمل کشوری کرونا ابلاغی وزارت بهداشت، تجویز و انجام نمونه‌برداری برای تست پی‌سی‌آر صرفاً در صورت انجام ویزیت در مراکز دولتی همچون مراکز ۱۶ ساعته و مراکز جامع سلامت، تحت پوشش است؛ بنابراین در صورت مراجعه مستقیم بیمه‌شده به بخش خصوصی، هزینه‌ها از سوی بیمه قابل پرداخت نیست».