جهانی شدن کارکرد ابزارهای نوین هوش مصنوعی، منابع انسانی و فعالیت های اقتصادی باعث شده است که کسب و کارها برای تحقیق، تولید و بازاریابی بیش از پیش به افراد، خدمات و تامین کنندگان در سراسر جهان وابسته شوند. فرآیند یکپارچگی جهانی و جریان‌های فرامرزی، تأثیرات اقتصادی بسیار مثبت و منفی بر کسب و کارها داشته است.
تغییرات در نحوه مواجهه شرکت ها با اختلالات را می‌توان به شش محرک یا عامل اصلی نسبت داد که تحت عنوان اختلال یا DISRUPT در فرایند کسب و کار شرکت ها خود را نشان می دهد. بر اساس کتاب Howard Kunreuther و همکاران (۲۰۱۸) هر کسب و کاری با شش محرک یا Drivers زیر روبرو است. بدون شک این دست از اختلالات برای صنعت بیمه کشور پیچیده و تا حدی دردسر ساز شده است.
در صنعت بیمه که یکی از استراتژیک ترین بخش های اقتصادی کشور است کدام یک از محرک های اشاره شده، می تواند برای مدیریت ریسک در شرکت بیمه اولویت داشته باشد؟ این سوال بسیار سخت می تواند پاسخ های متفاوتی برای هر شرکت بیمه به همراه داشته باشد چرا که هر یک با ترکیب نیروی انسانی متفاوت از نظر تجربه، تخصص و دانش کسب و کار مدیریت می شوند.
اولین محرک مدل وابستگی متقابل (Interdependencies) است که بر اساس آنچه برخی از متخصصان حوزه تکنولوژی و کسب و کار مخصوصا ایان گلدین استاد دانشگاه آکسفورد بیان شده، تحت عنوان اثر پروانه ای در کسب و کارها است. جایی که تغییرات کوچک در یک مکان می تواند منجر به تغییرات بزرگ تر در بخش های دیگر می شود. اگر بخواهیم یک مثالی از آن را بیان کنیم می توانیم به تغییراتی که در خسارت معوق شرکت های بیمه اتفاق می افتد اشاره کرد. تغییرات حداقلی خسارت معوق بسیاری از شاخص های عملکردی شرکت های بیمه خصوصا سطح توانگری مالی و ضریب خسارت را در کوتاه مدت تحت تاثیر قرار دهد و نتیجه آن یعنی کاهش سطح توانگری شرکت بیمه اثرات بعدی را متوجه جامعه می کند. نرم افزار بیمه گری و کور اینشورانس (Core Insurance) تحت عنوان زنجیره تامین برای صنعت بیمه از دیگر مثال هایی است که توانسته است اختلالات را متوجه صنعت بیمه کند بطوریکه تمرکز داده صنعت بیمه تنها در یک سامانه انجام می شود این نمونه از دسته شوک های داخلی است که کارکرد صنعت را با اختلال بلندمدت روبرو می کند.
اختلال بعدی به تمرکز کوتاه مدت (Short-term focus) بر می گردد. کوتاه‌نگری اجرایی باعث می شود شرکت بیمه در پذیرش ریسک‌های فاجعه آمیز بیش از حد تمایل و مشارکت داشته باشد، زیرا ارزیابی می‌کند که شرایط امروز بازار در آینده تغییر چندانی نخواهد کرد که این یک خطای استراتژیک است. شاید بسیاری از مدیران صنعت بیمه به این فکر می کنند که از تفاوت زمانی دریافت حق بیمه و پرداخت خسارت می توانند بازدهی سرمایه گذاری قابل توجهی داشته باشند تا این ریسک ها را مدیریت و زیان های آن را پوشش دهند در حالیکه غافل از این هستند که شرکت های بیمه با سرعت بیشتری در معرض ورشکستگی قرار می گیرند مصداق آن شرکت بیمه دی بود که در سال ۱۳۹۰ با حق بیمه بسیار کمتر از حد معمول پرریسک ترین بیمه شده های جامعه را در دو بخش بیمه های تکمیلی و عمر و حوادث پذیرفت تا کمتر از دو سال با زیان انباشته چند برابر سرمایه خود مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شود یعنی عملا ورشکست شد. حتی شرکت بیمه توسعه نیز که از چرخه کسب و کار صنعت بیمه کنار رفته است از دسته مواردی است که با ارایه تخفیف های غیر معمول در بیمه گری و عدم مدیریت دارایی ها در پیچ تند ورشکستگی قرار گرفت اینها از دست مواردی است که معمولا ناشی از تمرکز کوتاه مدت شکل می گیرد.
اختلال بعدی (Regulations) است که برای صنعت بیمه اهمیت زیادی دارد پرداختن به آیین نامه ها و مقرراتی است که ماشین تولید آن در واحد ناظر و حتی سندیکای بیمه گران شدت گرفته است و چه بسا به عنوان عملکرد خود در نظر می گیرند در حالیکه صنعت بیمه باید به سمت کاهش آیین نامه ها و چابک سازی آنها حرکت کند هر چه تعداد این آیین نامه ها بیشتر باشد مخاطرات اخلاقی در صنعت بیمه نیز بیشتر می شود و ریسک عدم تطبیق با مقررات شرکت های بیمه نیز بالاتر می رود. هر آیین نامه برای شرکت بیمه و بیمه گذاران آن ریسک جدیدی ایجاد می کند. دلیل آن در هم تنیدگی این آیین نامه ها و مقررات حاکمیتی است که مغایر با ادبیات توسعه است. لذا باید به سمت چابک سازی آیین نامه ها حرکت کرد.
اختلال دیگر که شاید تاثیر عمیقی بر بسیاری از ساختارهای کشور دارد و فقط به صنعت بیمه اختصاص ندارد موضوع (Urbanization) است که می تواند از جهات مختلفی از جمله فشار بر زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست محیطی بر سبد پرتفوی بیمه ای بیمه گران تاثیر گذار است.
احتمال بزرگ تر شوک ها (Higher Probability of shocks) از دیگر اختلالاتی است که در صنعت بیمه یک ابر چالش به حساب می آید. برای تفسیر روشن تر آن می توان به موارد بسیار زیادی اشاره کرد که از جمله آن وقوع ریسک های فاجعه آمیزی است که در دوران کنونی رو به افزایش است بطوریکه مناسبات صنعت بیمه در مواجهه با زیان احتمالی این ریسک ها شکننده تر شده است. آنچنان که بر اساس سرمایه ثبتی ظرفیت اتکایی برای توزیع این دسته ریسک ها، کفایت لازم را ندارد. نگاهی کوتاه به آمار ارزش ریسک های فاجعه آمیز در سال های اخیر این اختلال را با ابعاد بزرگ تری شرح می دهد:
جدول زیر که از گزارشات مونیخ ری (Munich Re) گرفته شده، نشان‌دهنده وضعیت کل زیان‌ها، سهم بیمه‌گران از زیان ها و تلفات انسانی در نیمه اول سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ است و آنها را با میانگین‌های ۵، ۱۰ و ۳۰ ساله مقایسه می‌کند. در نیمه اول سال ۲۰۲۴ ارزش کل زیان ها در این سال، از میانگین ۵، ۱۰ و ۳۰ ساله بالاتر است هر چند که نسبت به سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. این آمار نشان می دهد زیان های اخیر همچنان بالا و سنگین است. سهم بیمه گران از زیان ها در سال ۲۰۲۴ از میانگین های بلندمدت بطور قابل توجهی بالاتر رفته است. از نظر تلفات انسانی گرچه تعداد آن نسبت به سال ۲۰۲۳ کمتر است که احتمالا سطح ایمنی کشورهای محل وقوع این ریسک ها افزایش پیدا کرده است.
برداشت اولیه برای توجه به این نوع از اختلال های عمیق، این است که صنعت بیمه باید نسبت به افزایش قابل توجه ظرفیت پذیرش خود، برنامه ای داشته باشد و ابزارهای بیشتر توزیع ریسک و تامین مالی را دنبال کند.
بدون تردید اختلال بعدی که در صنعت بیمه باید به آن پرداخته شود بحث شفافیت (Transparency) است که گریبان صنعت بیمه و جامعه را گرفته است و شاید طی این سال ها نهاد ناظر تمرکز لازم و کافی روی آن نداشته است. شفافیت عامل توسعه صنعت بیمه است که باید تغییرات جدی در رویکرد نظارتی بیمه مرکزی ایجاد شود.
اگر چه مکانیزم های نظارتی در صنعت بیمه وجود دارد اما به گمان بسیاری از تحلیل گران، رسانه ها و فعالان رسانه ای در شبکه های اجتماعی این موضوع از ریسک های عملیاتی عمده صنعت بیمه است که با روش های سنتی و صرفا تمرکز بر شعارها نمی توان از آن عبور کرد بلکه باید ابزارهای تحلیل داده و بیگ دیتا در قالب یادگیری ماشین در آن فعال و رسانه های تخصصی صنعت بیمه نیز دنبال کننده این رویکرد باشند.
در این بررسی تلاش شد تا نگاه متفاوتی از مدیریت ریسک برای صنعت بیمه کشور ارایه شود تا صنعت بیمه بتواند با اتکا به دانش مدیریت ریسک و حرکت به سمت ابزارهای نوین مبتنی بر هوش مصنوعی مسیر عقلانیت را دنبال کند و اثر این ریسک ها و وقفه ها را کند و تا حد امکان کاهش دهد. در نهایت منافع این صنعت متوجه تمامی ذینفعان شود.
عبدالرضا عیسوند حیدری عضو موظف هیئت مدیره شرکت بیمه هوشمند فردا