می‌خواهیم دریاچه «داده» بسازیم

تجمیع داده‌ها از نهادها و سازمان‌هایی مانند پلیس، قوه‌قضاییه، وزارت بهداشت و وزارت راه و شهرسازی می‌تواند کمک بزرگی برای دیجیتالی شدن صنعت بیمه باشد. بیمه مرکزی از طریق سامانه سنحاب که مخفف عبارت «سامانه‌نگار حامی بیمه» است، تلاش دارد تا همکاری با این نهادها را ممکن سازد. به گفته علیرضا هاشمی، معاون توسعه کسب و کار سنحاب، پلیس تا به امروز بیشترین تبادل داده را با این سامانه داشته که منجر به استعلام سریع و راحت بیمه شخص ثالث و بدنه شده است. سنحاب با تشکیل یک سامانه یکپارچه داده قصد دارد تا به رصد بهتر رفتار مشتریان بیمه کمک کند تا بیمه‌گران بتوانند در فضایی سالم‌تر و شفاف‌تر به رقابت بپردازند.

آقای هاشمی، با توجه به وظایف سنحاب، آیا کسب‌وکارها اقبالی به سمت استفاده از کلان داده‌ها در کسب‌وکار خود داشته‌اند؟

 صنعت بیمه فعلا به آن مفهوم آکادمیک و علمی که در کلان‌داده مطرح است، کلان‌داده تشکیل نداده و بیمه‌گران ما از داده‌های کلان استفاده نمی‌کنند. با این حال سامانه سنحاب در مرحله اول به دنبال ایجاد دریاچه داده یا (Data Lake)  است که از تجمیع داده‌های حاکمیتی و سرویس‌های سازمان‌های مرتبط به دست می‌آید تا به واسطه آن بتواند از طریق کلان‌داده‌ها تحلیل‌هایی را که لازم است انجام دهد و از خدماتی مثل تشخیص تقلب بهره ببرد.

‌کمی بیشتر درباره مزایای دریاچه داده در حرکت کردن به سمت استفاده از کلان‌داده در صنعت بیمه توضیح دهید.

 مزیت اول استفاده از دریاچه داده این است که در مرحله اول بتوانیم داخل خود صنعت بیمه تمام داده‌هایی را که مرتبط به عملیات بیمه‌گری است در یک دریاچه داده جمع‌آوری کنیم و از طریق آن رابط کاربردی برنامه‌نویسی نرم‌افزار (API) طراحی کنیم. همچنین قصد داریم امکانی فراهم کنیم تا هم نهاد ناظر بتواند روی این داده‌ها کنترل و نظارت داشته باشد و هم بتوانیم به واسطه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، یک سامانه کشف تقلب جامع را پیاده‌سازی کنیم؛ با این هدف که این سامانه بتواند به واسطه داده‌ها، اشخاصی را که مشکوک به تقلب هستند شناسایی و به نهاد ناظر و شرکت بیمه‌گر کمک کند. همچنین قصد داریم API دیگری طراحی کنیم که شرکت‌های بیمه بتوانند پیش از صدور بیمه‌نامه و یا پرداخت خسارت، از اطلاعات بیمه‌گزار یا بیمه‌شده استعلام بگیرند تا متوجه شوند مشکوک به تقلب است یا نه.

مزیت دوم در ارزیابی ریسک مشخص می‌شود. هدف ما این است که بتوانیم سرویسی در اختیار شرکت‌های بیمه قرار بدهیم که وقتی می‌خواهند بیمه‌نامه صادر کنند، ریسک بیمه‌گزار، بیمه‌شده یا مورد بیمه را به واسطه داده‌های تحلیل‌شده، بررسی کنند. بر این اساس می‌توانند با بررسی رتبه ریسک، حق بیمه را تعیین کنند. در حال حاضر یکی از مشکلات و موانعی که در صنعت بیمه به وجود آمده و اکثر مدیرعاملان و معاونان فنی به آن معترض هستند، نرخ‌شکنی است. برخی شرکت‌ها بدون این‌که تحلیلی از ریسک داشته باشند در یک رقابت ناسالم، نرخ‌شکنی می‌کنند. در صورتی‌که اگر به واسطه سیستم ارزیابی ریسکی سوار بر دریاچه دیتا سوار  به این ترتیب نرخ‌ها بر اساس ارزیابی دقیق از ریسک، ارائه و حق بیمه واقعی‌تر، عادلانه‌تر و شفاف‌تر خواهد شد. از طرفی عدالت و شفافیت در اعلام حق بیمه هم میسر می‌شود. برای مثال کسی که ریسک بالاتری دارد باید حق بیمه بالاتری پرداخت کند و یا تخفیف شامل حالش نشود.

‌بر این اساس به نظر شما چرا مسیر رسیدن به استفاده از کلان‌داده‌ها تا این حد طولانی شده است؟

لازمه ایجاد کلان‌داده این است که در ابتدا داده‌ها را به ریزانگی از صنعت بیمه دریافت کنیم. تمام رشته‌های بیمه‌ای باید برای صدور الحاقیه خسارتشان، کد یکتا بگیرند و دیتاهای تمام رشته‌ها در قالب کد یکتای تخصصی برای سامانه سنحاب ارسال شود. در حال حاضر اما فقط پنج رشته بیمه شخص ثالث، بیمه عمر، درمان تکمیلی، آتش‌سوزی و باربری هستند که داده‌های آن‌ها برای ما فرستاده می‌شود. به این ترتیب وقتی جزئیات دیگر به دست ما نرسد، داده‌های کامل و جامعی نخواهیم داشت و نمی‌توانیم عملیات بیمه‌گری داشته باشیم.

از طرفی لازم است دیتاهای شاخه‌های مرتبط با موضوعات مالی شرکت‌های بیمه و منابع انسانی آن‌ها و هرآنچه را در قوانین و مقررات نهاد ناظر یا تنطیم‌گر آمده بر اساس آیین‌نامه داشته باشیم تا بتوانیم کلان‌داده‌های نشئت‌گرفته از صنعت بیمه را شکل دهیم. علاوه بر این، نیاز است که سازمان‌های مرتبط با صنعت بیمه اعم از پلیس، قوه قضاییه، وزارت بهداشت و غیره با ما تبادل داده داشته باشند تا بتوانیم تحلیل‌های مورد نیاز را انجام دهیم.

‌پس منظورتان این است که این نهادها و سازمان‌هایی که نام بردید در این زمینه با شما همکاری نمی‌کنند؟

دولت کارگروهی به اسم تعامل‌پذیری را که اساسنامه آن در سال 1398 تصویب شده و جلساتش ماهانه برگزار می‌شود، ایجاد کرده که سازمان‌ها بتوانند از طریق آن تبادلات داده‌ای خود را انجام دهند و با سایر سازمان‌ها نیز تعامل داشته باشند. تا قبل از به وجود آمدن این کارگروه، سازمان‌ها انتقال داده به سازمان‌های دیگر را منوط به مجوزهای مختلف امنیتی و مدیریتی داخل سازمان خود می‌کردند که گرفتن این مجوزها و هماهنگی آن‌ها بسیار طولانی بود. حالا اما با به وجود آمدن این کارگروه، جمع‌آوری دیتاها از طریق بیمه مرکزی صورت می‌گیرد که خود یک فرایند دو تا سه‌ماهه است. پلیس اما چون از قبل از به وجود آمدن این کارگروه، برای مواردی چون کروکی برخط تعاملاتی با بیمه مرکزی داشته، می‌توان گفت که این رویه را ادامه داده است.

ما هم در حال حاضر با پلیس برای تبادل داده ارتباط خوبی برقرار کرده‌ایم و حاصل این ارتباط استعلام بیمه شخص ثالث، بدنه و داده‌های مرتبط به کروکی برخط است که می‌تواند برای صنعت بیمه مفید باشد.

به‌جز پلیس، وزارت راه و شهرسازی جزو نهادهایی است که ارتباط خوبی با ما برقرار کرده. به عنوان مثال با کمک این وزار‌ت‌خانه، داده‌های تردد آزادراهی را دریافت می‌کنیم تا بتوانیم خودروهایی را که بیمه‌نامه ندارند شناسایی کنیم و از طریق صندوق تأمین خسارت جانی بتوانیم به اشخاصی که بیمه‌نامه آن‌ها منقضی شده، هشدار دهیم. بخشی از خسارتی که صندوق تأمین خسارت جانی پرداخت می‌کند را تعدیل کنیم. وزارت صنعت و معدن و تجارت هم در سامانه‌های مختلفی که پیاده‌سازی کرده‌اند، سرویس‌ها API را در اختیار صنعت بیمه قرار داده که اخیرا مورد استفاده ما قرار گرفته است. با قوه قضاییه هم در حال مذاکره و رایزنی هستیم تا بتوانیم بخش اعظمی از تعاملاتی را که با آن‌ها داریم از طریق تبادل داده دیجیتال پیش ببریم. پیگیری این موضوع در دست بیمه مرکزی است.

همچنین در دو ماه اخیر از طریق سامانه بیمه درمانی تکمیلی با وزارت بهداشت این ارتباط فراهم شده است تا بتوانیم داده‌های خساراتی را که بیمه‌شدگان درمانی با آن مواجه شده‌اند از مراکز بگیریم و در اختیار شرکت‌های بیمه قرار بدهیم. با این روش در آینده نزدیک، بیمه‌شدگان درمان تکمیلی می‌توانند بدون ارائه مدارک چاپی و فیزیکی، خسارات خود را از شرکت‌های بیمه دریافت کنند.

‌ در صحبت‌هایتان گفتید این صنعت با چالش‌هایی در زمینه تبادل داده مواجه است. شرکت‌های بیمه‌ای در حوزه دیتا در مقابله با این موانع چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟

شرکت‌های بیمه با استفاده از داده‌های فنی و داده‌های مالی بیمه، داشبوردی تهیه کرده‌اند و از تحلیل داده‌های اکچوئری خود استفاده می‌کنند اما چون داده‌های آن‌ها فقط به سازمان خودشان محدود می‌شود، نمی‌توانند آن‌چنان در ارزیابی ریسک بیمه‌گزار، بیمه‌شده یا مورد بیمه موثر باشند. اما اگر این داده‌ها با کیفیت و جزئیات از سمت شرکت‌ها در آینده‌ای نزدیک در سامانه سنحاب بارگذاری شود، می‌توانیم برای این صنعت یک داشبورد هوش تجاری فراهم کنیم تا بتوانند رفتار مشتری‌های خود را در ادوار مختلف رصد کنند و خودشان را با رقبا مقایسه کنند. در وضعیت فعلی اما با داده‌های خودشان در حال انجام این فعالیت‌ها هستند. از طرفی رگولاتور انتظار دارد شرکت‌های بیمه بر اساس مصوباتی ابلاغ‌شده، عملیات بیمه‌گری خود را به‌جزئیات به نهاد ناظر ارسال کنند تا بتواند از تجمیع داده‌ها استفاده کند. در همین حال شرکت‌های بیمه هم برای عملیات خود نیاز به یک سری داده دارند که در سال‌های اخیر رگولاتور از طریق سامانه تابان یا سوئیچ بیمه، شرایط انتقال این داده‌ها را فراهم کرده است. به صورتی که اگر شرکت‌ها با حفظ محرمانگی اطلاعات کسب‌وکاری بیمه‌گزار و بیمه‌شده سرویسی بخواهند، می‌توانند نیازمندی خود و ساختار داده‌ای را که احتیاج دارند به رگولاتور اعلام کنند. در این بین وقتی ارزیابی آن‌ها تأیید شود، ما می‌توانیم دیتای مورد نظرشان را در اختیارشان بگذاریم. از آن‌جایی که پیش از این سوئیچ بیمه یا همان سامانه تابان بیشتر برای کارگزاران برخط کارایی داشت، سرویس خاصی را برای شرکت‌های بیمه طراحی نکرده بودیم و ارائه نمی‌کردیم. در یک سال اخیر اما به‌خصوص از ابتدای امسال دست‌به‌کار شده‌ایم تا برای داده‌هایی که در سامانه سنحاب مورد نیاز آن‌ها است،API  طراحی کنیم و در اختیار شرکت‌های بیمه بگذاریم. همچنین اگر سازمان‌های مرتبط با صنعت بیمه سرویسی را بخواهند، می‌توانند به ما اعلام کنند تا ما از طریق بیمه مرکزی و کارگروه تعامل‌پذیری بتوانیم سرویس مورد نظرشان را ارائه کنیم.

‌در این بین استارت‌آپ‌ها معتقدند که علت حرکت‌نکردن به سمت کلان‌داده این است که بیمه مرکزی با راه‌اندازی سامانه آمیتیس باعث ایجاد تضاد منافع شده است که این مسئله باعث ایجاد مقاومتی برای استارت‌آپ‌ها شده که تمایلی برای مبادله داده نداشته باشند.

به‌واقع این‌طور نیست چون آمیتیس فقط یک شرکت تابعه سامانه‌نگار حامی بیمه و مجری پروژه سنحاب بیمه مرکزی یا سازمان نظارت هدایت الکترونیکی بیمه است و نقش ویژه‌ای در سیاست‌ها و راهبردهای ایجاد کلان‌داده ایفا نمی‌کند. بر اساس نقشه راهی که بیمه مرکزی تدوین و به ما ابلاغ کرده است، خود بیمه مرکزی، شرکت‌های بیمه و سازمان‌های مرتبط به بیمه مرکزی هستند که در شکل‌گیری کلان‌داده نقش اصلی را به عهده دارند. سایر ذی‌نفعان از جمله کارگزاران برخط یا استارت‌آپ‌ها، نمایندگان و ارزیابان خسارت اما نقش پررنگی در شکل‌گیری کلان‌داده ندارند چراکه در نهایت همه این داده‌ها در هسته بیمه ثبت و برای سامانه سنحاب ارسال می‌شود. در سامانه تابان که همان سوئیچ بیمه مرکزی است، ما برای نقش استارت‌آپ‌ها پروتکلی را در نظر گرفتیم که برای انجام عملیاتشان باید تعدادی سرویس را فراخوانی کنند و به آن‌ها پاسخ‌گویی داشته باشند. بر این اساس عملیات بیمه‌گری کارگزاران برخط با فراخوانی تعدادی از سرویس‌ها و ارسال پاسخ به سنحاب به واسطه ارتباطاتی که از طریق APIها برقرار شده، در هسته بیمه شرکت‌های بیمه می‌نشیند. بر این اساس درواقع می‌توان گفت از اساس استارت‌آپ‌ها نقش کلیدی در ایجاد کلان‌داده‌ها بازی نمی‌کنند.