تحول دیجیتال فرایندی است که برای به ثمر نشستن آن نیاز به تلاش و حضور موثر تمام ذی‌نفعان یک اکوسیستم است. این بدیهیات بارها توسط کارشناسان مرور شده اما باز هم در مرحله اجرا این فرایند با چالش‌ها و موانعی روبهرو می‌شود که دستکم در صنعت بیمه تحق این هدف را -که در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از مهمترین اهداف بازیگران این حوزه شده- به تعویق انداخته است. فعالان صنعت بیمه یکی از مهمترین عوامل این تعویق را، نقش رگولاتور و رفتار او در این اکوسیستم می‌دانند. خلأهای قانونی و نبود مقررات و دستورالعمل‌های متقن برای تسهیل حرکت در این مسیر از دیگر مواردی است که کارشناسان در میان اظهارات خود به آن‌ها اشاره می‌کنند. اما گره کار کجاست؟ نقش بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر و رگولاتور در این امر چیست و تا چه میزان می‌تواند موثر باشد؟ اینها سوالاتی است که سیدقاسم نعمتی، مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات بیمه مرکزی به آن‌ها پاسخ داده است. کسی که معتقد است تحول دیجیتال دستوری نیست و نمی‌توان انتظار داشت که نهاد ناظر با تدوین آییننامه و مقررات صنعت بیمه را متحول کند.
به رغم اظهاراتی که مدیران در بخش‌های مختلف صنعت بیمه بیان می‌کنند، تحول دیجیتال هنوز در این صنعت محقق نشده است، به نظر شما موانع تحقق این امر چیست؟
تحول دیجیتال نیازمند آمادگی است. صنعت بیمه در شرایط کنونی ملزومات و آمادگی تحول دیجیتال را ندارد. از عمده موانع این امر شاید بتوان به مواردی از قبیل نبود تعریف مناسب از تحول دیجیتال و مشخص نبودن تصویر بیمه‌گری دیجیتال در ذهن مدیران ارشد صنعت بیمه اشاره کرد. آماده نبودن زیرساخت‌های نرم‌افزاری و ارتباطات اطلاعاتی (استانداردهای اطلاعاتی) و عدم شناخت کافی متولیان تکنولوژی‌های تحول‌گرا از صنعت بیمه هم از دیگر مواردی است که می‌توان به عنوان مهمترین موانع در این مسیر از آن‌ها نام برد. نبود گزینه پیشنهادی جذاب روی میز صنعت بیمه، مباحث فرهنگی -درون و بیرون صنعت- و عدم آمادگی دیجیتال اکوسیستم بیمه هم از دیگر مواردی است که تحقق تحول دیجیتال در این صنعت را به تعویق انداخته است.
آیا با تدوین و تصویب قوانین می‌توان روند تحول دیجیتال در صنعت بیمه را تسریع کرد؟
صِرف وضع قوانین کمککننده نخواهد بود. اساسا هیچ تحولی دستوری نیست. به خصوص تحول دیجیتال. هرچند در مواردی لازم است قوانین و مقررات، متناسب با فضای دیجیتال و برای سازگاری با آن تغییر کرده و بازتعریف شود. اما در مواردی برای فراهم کردن زیرساخت و ملزومات تحقق این امر می‌توان از ابزار مقررات هم استفاده کرد ولی نمی‌توان به طور ملموس از قوانین انتظار سرعت بخشیدن به تحول دیجیتال را داشت.
فکر می‌کنید قوانین موجود تا چه اندازه تسهیل‌گر و تا چه اندازه مانع روند تحول دیجیتال هستند؟
پاسخ این سوال را بدون تعریف تحول دیجیتال در بیمه و به عبارت بهتر بیمه دیجیتال، نمی‌توان به دقت ارائه داد. اما به طور کلی، انتظار می‌رود قوانین به چند نکته توجه بیشتری داشته باشند. اول به رسمیت شناختن بازیگران و هوش مصنوعی در صنعت بیمه، دوم الزام بر سرمایه‌گذاری در حوزه فاوا، سوم استقرار حاکمیت داده و حاکمیت فناوری اطلاعات در شرکت‌های بیمه و به طور کلی صنعت بیمه و درنهایت توجه ویژه به KYC و استاندارد اطلاعاتی و اشتراک‌گذاری داده در صنعت بیمه.
نقش رگولاتور در تسهیل و تسریع این امر چیست؟
در مباحثی مانند ایجاد ارتباط اطلاعاتی، بهبود استاندارد اطلاعاتی، کمک به زیرساخت نرم‌افزارهای بیمه‌گری و فرهنگ‌سازی می‌توان نقش پررنگی برای رگولاتور قایل بود.
شرکت‌های بیمه در حوزه تحول دیجیتال با چالش‌های بسیاری روبهرو هستند. به زعم مدیران آن‌ها یکی از مهمترین این چالش‌ها نبود یک ادبیات مشترک (کدینگ واحد) بین بازیگران صنعت بیمه است. بیمه مرکزی چقدر می‌تواند در ایجاد این ادبیات مشترک نقش داشته باشد؟ آیا اقدام موثری در این خصوص از سوی بیمه مرکزی انجام شده است؟
به نظر بنده موضوع استانداردسازی از وظایف و نقش‌های مهم رگولاتور است و شاید بتوان گفت این وظیفه مختص رگولاتور است. بیمه مرکزی در این خصوص قدم‌هایی را برداشته است و با ایجاد وب‌سرویس‌ها و وضع استانداردهای اطلاعاتی ویژه توانسته است در رشته‌های مهم صنعت بیمه بانک اطلاعاتی متمرکز تعبیه کند.
اگر ممکن است با ذکر مصادیق در خصوص این اقدامات توضیحاتی بفرمایید.
در سال‌های گذشته بیمه مرکزی در رشته‌های بیمه شخص ثالث و حوادث راننده و آتش‌سوزی و حمل و نقل، وبسرویسهای ویژه همراه با کدینگ اقلام اطلاعاتی پایه در هر رشته برای ایجاد فضای مناسب اشتراک اطلاعاتی و بانک جامع صنعت بیمه فراهم کرده و به کل شرکت‌ها ابلاغ کرده است. در حال حاضر هم در رشته‌های بیمه بدنه، زندگی و درمان مراحل نهایی استانداردسازی و تشکیل بانک اطلاعاتی جامع در حال انجام است. همچنین سوئیچ بیمه‌ای برای تسهیل تبادل اطلاعات در اکوسیستم بیمه تهیه و راه‌اندازی شده است.
میزان تعامل رگولاتور با شرکت‌ها چقدر می‌تواند در تحقق اهداف تحول دیجیتال اثرگذار باشد؟ چگونه می‌توان این تعامل را گسترش داد؟
قطعا این تعامل (ارتباط بین شرکت‌های بیمه و رگولاتور) مهمترین قدم برای شکل‌گیری اکوسیستم فعال و پویا در صنعت بیمه و هدایت آن به سمت دیجیتالی شدن است. برای ارتقای سطح این تعامل لازم است فضای گفتمان چندبعدی (فنی، کسب و کاری، فرهنگی) شکل بگیرد و مدیریت واحدی برای تحول دیجیتال صنعت بیمه با مشارکت همگانی تعریف و تشکیل شود.
اشاره فرمودید که صنعت بیمه در شرایط فعلی آمادگی تحول دیجیتال را ندارد، با سیری که این صنعت می‌کند چشم‌انداز شما در خصوص تحول دیجیتال در این صنعت چگونه است و فکر می‌کنید چه زمانی شرایط برای تحقق اصولی این امر فراهم باشد؟
تحول دیجیتال در هر شرکت بیمه نیاز به رهبر و مدیر تحول دارد که متاسفانه چنین ساختار و اراده‌ای در شرکت‌ها دیده نمی‌شود. میزان سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات در شرکت‌ها هم مبین آن است که زمینه تحول دیجیتال در شرکت‌های بیمه فراهم نیست و در اولویت سیاست‌گذاری شرکت‌ها قرار ندارد. از طرفی نرم‌افزارهای بیمه‌گری شرکت‌های بیمه به عنوان بستر مهم پیاده‌سازی تکنولوژی‌های تحول‌آفرین مانند بلاکچین، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و... از ظرفیت لازم برخوردار نیستند. همچنین اکوسیستم صنعت بیمه برای پذیرش تکنولوژی‌های تحول‌آفرین دیجیتالی شکل نگرفته است. بنابراین صنعت بیمه تا تحول دیجیتال فاصله دارد و تا زمانی که ظرفیت‌سازی‌های فوق‌العاده صورت نگیرد، تحول خاصی حاصل نخواهد شد.