پیام‌رسان‌ها به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده‌اند. همین چند سال پیش بود که برای انتقال پیام از طریق تلفن همراه، باید از اس‌ام‌اس یا همان پیامک‌هایی استفاده می‌کردیم که اتفاق کم‌هزینه هم نبودند.
اما به مرور با پررنگ‌تر شدن نقش اینترنت و همه‌جایی شدنِ تلفن‌های همراه هوشمند، پیام‌رسان‌ها جایشان را در زندگی روزمره کاربران باز کردند. سال‌ها پیش پیام‌رسان‌هایی مانند وایبر و وی‌چت، روی گوشی و تبلت همه دیده می‌شد. به مرور، کاربران توانستند پیام‌رسان‌های محبوب خودشان را پیدا کنند.
تلگرام جزو پرکاربردترین پیام‌رسان‌ها در ایران بود. اما اردیبهشت سال ۱۳۹۷ مسئولان تصمیم گرفتند این پیام‌رسان را در فهرست سیاه قرار دهند. آن‌ها تلاش کردند با تیغ فیلترینگ، گردن تلگرام را بزنند. اما همه‌چیز آنطور که تصور می‌شد، پیش نرفت.
کوچ کاربران
به محض اینکه فیلترینگ دامان تلگرام را مانند فیسبوک و توییتر گرفت، کاربران تصمیم به کوچ گرفتند. اکثر آن‌ها برنامه پیام‌رسان واتساپ را روی گوشی‌های خود نصب کردند. اما این چیزی نبود که مسئولان می‌خواستند. دولت به دنبال پیام‌رسان‌های داخلی بود و باید بستر لازم برای این امر را فراهم می‌کرد تا کاربران به مرور به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کنند.
این روزها نام بسیاری از پیام‌رسان‌های داخلی از زبان کاربران به گوش می‌خورد. برخی از «بله» می‌گویند، اپلیکیشن بانک ملی که خدمات پیام‌رسانی هم دارد. برخی دیگر از «ایتا» می‌گویند، پیام‌رسانی که گفته می‌شود بیش از ۳ میلیون کاربر در ایران دارد و دومین پیام‌رسان محبوب ایرانی شناخته می‌شود.
«روبیکا» هم جزو اپلیکیشن‌های پرکاربرد بود که به دلایلی مجوز فعالیتش باطل شد. نام‌هایی مانند «سروش»، «گپ» و «تلگرام طلایی» هم از دیگر برنامه‌های پیام‌رسان داخلی هستند. اما پرسش اینجاست که آیا این پیام‌رسان‌ها با استقبال کاربران روبه‌رو شده‌اند؟ آیا کاربران ایرانی تمایلی به بهره‌گیری از پیام‌رسان‌های داخلی نشان می‌دهند؟
واتساپ یا سروش، مسئله این است!
برای اینکه شرایط به شکلی شفاف مشخص شود باید نگاهی به آمار و ارقام موجود در زمینه کاربرد پیام‌رسان‌ها در داخل ایران بیندازیم. نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در سال گذشته، نشان می‌دهد که ۶۴.۱ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در کشور از پیام‌رسان واتساپ استفاده می‌کنند.
اینستاگرام هم با ۴۵.۳ درصد، رتبه دوم را به خودش اختصاص داده و تلگرام هم به‌رغم فیلتر بودن با ۳۶.۳ درصد در جایگاه سوم قرار دارد. به این ترتیب سه غول بزرگ خارجی، رتبه‌های اول تا سوم را در میان کاربران ایرانی به خودشان اختصاص داده‌اند.
طبق آمار، پیام‌رسان ایتا با ۴.۸ درصد از کل کاربران، رتبه چهارم را به خودش اختصاص داده‌است. بعد از آن هم، سروش و بله جزو برنامه‌های پرکاربرد هستند.
طرحی برای صیانت؟
مجلس تلاش دارد با ترفندهای مختلف از پیام‌رسان‌های داخلی حمایت کند. طبق گزارش چابک‌آنلاین، نمایندگان مجلس در آخرین جلسه کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی، اعلام کرده‌اند که از سال ۱۳۹۷ تا کنون تلاش برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی صورت گرفته‌است.
امیر خوراکیان، معاون حقوق و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی در گزارشی گفته‌است که در حال حاضر ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در ایتا ثبت‌نام کرده‌اند. او همچنین تاکید کرده که این پیام‌رسان داخلی در حال حاضر ۳ میلیون و ۳۸۰ هزار کاربر فعال دارد. روی هم رفته، برآوردی که خوراکیان از تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی ارائه کرده، حدود ۲۰ میلیون نفر است.
به این ترتیب، مجلسی‌ها بر این باورند که اپلیکیشن‌های پیام‌رسان داخلی حدودا ۲۰ میلیون کاربر ایرانی را به خود جذب کرده‌اند. با این حال، طبق گزارش چابک‌آنلاین، هنوز هم شاهد کاربرد توییتر، اینستاگرام و واتساپ در میان مسئولان کشور هستیم و این یعنی هنوز بستر لازم برای رونق گرفتن این فناوری‌ها در کشور فراهم نیامده‌است.